ازبصره تا سوق الأهواز:
از دیار عرب( عراق) تا خوزستان دو راه وجود دارد، یکی از بغداد به واسط و از واسط به خوزستان و راه دیگر از بصره به خوزستان که کوتاهترین راه و فاصله میان ایران و عراق آن روز محسوب میشد.
راه بصره- اهواز در آن زمان بر اساس نوشتههای جغرافیدانانی همچون جیهانی، اصطخری و ابن حوقل ۹ منزل و سی و شش فرسنگ بود، به ترتیب ابله، بیان، حصن مهدی، باستیان، خان مزدویه، دورق، قریه دایرا، آسک و ارجان.۳۴ ولی از نامهای قدیم منازل این مسیر در نقشههای امروزین اثری نمانده است، از این رو به سختی میتوان مسیر حرکت امام را مشخص کرد. امام رضا علیه السلاماز بصره به اهواز حرکت کرد، ولی از جزئیات مسیر حرکت امام و منزلگاههایی که حضرت در آن توقف فرمود، منابع هیچ گزارشی ارائه نکردهاند. با ورود امام رضا علیه السلام به اهواز، امام علیه السلام مریض میشوند. منابع دلیل بیماری امام علیه السلام را هوای بسیار گرم و مرطوب این شهر بیان میکنند، امام علیه السلام در زمان بیماری طبیبی خواسته برایش فراهم میکنند. با آمدن طبیب به بالین حضرت، امام علیه السلام از وی گیاهی را همراه با نیشکر طلب میکند، با توجه به اینکه فصل نیشکر نبوده، طبیب میگوید هر دو یافت نمیشود، چون نیشکر زمستان درو میشود، ولی امام میگوید بگردید هر دو یافت میشود، پس از قدری گشتن و با راهنمایی خود امام علیه السلام هر دو را مییابند.۳۵
چنانکه از نقشه برمیآید از اهواز دو خط زرد رنگ به شوشتر و دزفول ترسیم شده که بیانگر مسیراحتمالی امام علیه السلام است. سه بقعه به نام امام رضا علیه السلام در شوشتر، دو بقعه به نام شاخراسون( شاه خراسان) در دزفول و شوشتر و دو بقعه دیگر به نام های امام ضامن وجود دارد که بایستی با نظری نقادانه به آن نگریست. این بناها( یادبود امام رضا علیه السلام) که تعدادشان قریب به ده بنا میرسد اگر چه از حیث کثرت، گذر امام رضا علیه السلام را در ایندو شهر قوت میبخشند، اما به لحاظ اعتبار، متزلزل و مبهم هستند. سه بقعه امام رضا علیهالسلام دیمی که دو تای آن در شوشتر و یکی از آنها در دزفول که عوام آن را محل توقف حضرت رضا علیهالسلام میدانند، وجود دارد.۳۶علاوه بر بقاع امام رضا دیمی بقعهای بنام بقعه شاخراسون( شاه خراسان) یکی در دزفول و دیگری در شوشتر وجود دارد که با توجه به برخی نوشتهها خالی از شک نیست۳۷.
تاریخ های محلی سفر امام به این دو شهر را تائید نمیکنند. همچنین با توجه به نقشه و موقعیت جغرافیایی شوشتر و دزفول گذر حضرت رضا علیه السلام را از این دو شهر دور از واقع نشان میدهد؛ چرا که امام بایستی راه رفته به شوشتر را بازگشته و سپس به دزفول میرفتند که این سفر عقلانی نیست.
۲-۲- از اهواز تا فارس:
درباره ادامه مسیر حرکت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام به فارس منابع توضیحی نمیدهند که حضرت از کدام راه به سمت فارس و از آن جا به خراسان عزیمت کرده است و ما تنها از طریق اتصال نقاط جغرافیایی روشن که در منابع ذکر شده میتوانیم جزئیات مسیر حرکت حضرت علیه السلام و منازل بین راه را به دست آوریم و یا حدس بزنیم، زیرا مسیر راه خوزستان به فارس منحصر به یک راه نیست. از اهواز به فارس ۲۴ منزل و در مجموع ۱۰۲ فرسنگ راه بوده است که معروف ترین منازل این راه که از ارجان شروع میشود، به این شرح است: بندق (بندک)، خان حماد، نوبندگان(نوبنجان)، کرکان، خراره، خلان، خلار، و جویم (گویم).۳۸ احتمال دارد حضرت علیه السلام در سفر تاریخی خود به مرو از راه ارجان، رامهرمز گذشته باشند، زیرا نسبت به ابتدا و میانه این راه گزارشهایی از عبور آن حضرت در دست داریم.
درباره خروج امام علیه السلام از اهواز خبر دقیقی وجود دارد که امام علیه السلام از پل اربق یا اربک عبور کردهاند و این خود کلیدی برای حل این معماست. در ادامه مسیر پل اربک (اربق) در شهر ارجان قدیم( بهبهان) قدمگاهی است موسوم به قدمگاه امام رضا علیه السلام.۳۹ وجود این قدمگاه در این مکان مسیر امام علی بن موسی الرضا علیه السلام را روشن میکند. قدمگاه بعدی که در منابع تاریخ محلی به تناوب از آن یاد شده شهر ابرقو یا ابرکوه است که در منتهی الیه جاده شمالی شیراز به شهر یزد است.۴۰ منابع تاریخی اطلاع میدهند که امام رضا علیه السلام از اهواز و از طریق فارس و نه شهر شیراز به سمت خراسان رفتهاند. از ورود حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام به شیراز در منابع گزارش موثقی ثبت نشده است و در منابع محلی تاریخ این شهر هیچگاه قدمگاه و یا بنای یادبودی به آن حضرت منسوب نیست.۴۱ این موضوع احتمال عبور حضرت رضا علیه السلام را از راه باستانی اهواز به پاسارگاد که بعد از ارجان از طریق راههای کوهستانی منطقه کهگیلویه به جلگه مرودشت اصطخر میپیوست، قوت میبخشد.